Samowychowanie to nic innego jak przyzwyczajanie się, nawykanie do dobrego. Dobrze wychowany człowiek to taki, któremu czynienie dobra przychodzi łatwo, bez długich namysłów, a jednocześnie z pewnym zadowoleniem.
Kształtowanie charakteru, podobnie jak rozwój osobowości człowieka, jest procesem ciągłym i nie kończy się wraz z wkroczeniem w dorosłość. Osobowość kształtuje się w ciągu całego życia, nadając naszym działaniom cechy wyjątkowości. Możemy i powinniśmy wpływać na proces rozwoju naszego charakteru, poprzez pracę nad sobą (samowychowanie). Podstawą jest tu poddanie niższej części – zmysłowej, rozumowi i woli, a więc władzom duchowym. Jeżeli pozostawimy ten proces bez nadzoru i pozwolimy na znaczną dowolność i spontaniczność, będziemy ludźmi o słabym charakterze moralnym. Będą nami miotać emocje, a każda poważniejsza decyzja stanie się dużym problemem.
Na charakter moralny człowieka składają się:
- roztropność, czyli usprawnienie rozumu w kierowaniu działaniem
- sprawiedliwość, czyli utrwalenie woli w poszanowaniu tego co się innym należy
- umiarkowanie, czyli opanowanie uczuć i pożądliwości w dążeniu do czegoś
- męstwo, czyli opanowanie uczuć w ucieczce od czegoś
Na powyższe cechy, znane jako cnoty kardynalne, należy zwrócić szczególną uwagę, bo stanowią one bazę i podstawę wszystkich cech składających się na charakter człowieka. Należy przy tym pamiętać, że rozwój potencjalności naszej natury zawsze jest procesem świadomym i dobrowolnym, czyli zależnym od naszej woli i rozumu.
W naturze ludzkiej zawiera się potencjalność – plastyczność, podatność na formowanie. Jest ona oczywiście największa u dzieci, ale dorośli także poprzez właściwie ukierunkowane oddziaływania mogą z dobrym skutkiem pracować nad własnym charakterem. Jest to wręcz konieczne w związku zarówno z celem ostatecznym jak i celami doczesnymi . Im lepiej uformowany charakter tym lepiej funkcjonuje człowiek w świecie i jest lepiej uzdolniony do osiągania celów nadprzyrodzonych. Same uzdolnienia wrodzone w czy to w postaci temperamentu, czy specjalnych talentów fizycznych czy umysłowych, nie są wystarczające i muszą być rozwijane , co odbywa się w toku wychowania i polega na wielokrotnym powtarzaniu i utrwalaniu potrzebnych czynności. Dopiero z czasem nabierają one sprawności, odpowiedniej do indywidualnych możliwości. Zdarzyć się może, że człowiek nie wykorzysta swoich wrodzonych uzdolnień i na nic się one zdają, jeżeli nie są w toku żmudnych ćwiczeń rozwijane.
Wychowanie
W toku wychowania nie wystarczy podążać za dzieckiem, kierując się modnymi, naturalistycznymi metodami i zakładać, że wystarczy mu w rozwoju nie przeszkadzać, aby ukształtowało zdrową i silną osobowość. Praca i wysiłek, zarówno ze strony wychowawcy jak i wychowywanego, są niezbędne. W samowychowaniu stajemy się jednocześnie wychowującym i wychowywanym, należy więc nastawić się na podwójny wysiłek i uzbroić w cierpliwość. .
Życie moralne człowieka polega na opanowaniu wrodzonych skłonności natury, wysiłkami świadomymi i rozwijaniu tego co w nich pożyteczne, a pozbywaniu się tego co szkodliwe. Wymaga to ciągłej pracy i czujności, tak aby ukształtować to co nazywamy mocnym charakterem, aby w pewną harmonijną całość ująć wszystkie skłonności naturalne i ukształtowane już sprawności. Nabywanie sprawności moralnych odbywa się podobnie jak nabywanie sprawności poznawczych, drogą ćwiczeń i wielokrotnych powtórzeń tych samych czynów. Praca nad nabywaniem sprawności nie jest łatwa. Trudności mogą pochodzić z zewnętrznych okoliczności, z nieumiejętności odkrycia właściwych środków i sposobów realizacji zamierzeń, a czasem z wewnętrznego oporu naszych władz. Dlatego właśnie robiąc coś po raz pierwszy napotykamy na tyle przeciwności. W miarę powtarzania tych samych działań, praca znacznie się upraszcza i stopniowo cały proces wymaga coraz mniej namysłu i przełamywania własnej natury, za to daje coraz więcej zadowolenia. Powstaje coraz silniej ugruntowana sprawność i skłonność do wykonywania danych uczynków. To co na początku dużo nas kosztuje, po pewnym czasie staje się łatwe i niemal automatyczne.
Chcesz pracować nad sobą?
Jeśli chcesz pracować nad sobą, zapoznaj się także z innymi artykułami na ten temat. W szczególności polecamy listę lektur obowiązkowych do pracy nad sobą.
Zobacz też:
