Główną rolę w kształceniu charakteru odgrywa wola. W pierwszej więc kolejności należy nauczyć się „chcieć”, zdecydować się na mocny akt woli. Bez takiego kategorycznego postanowienia praca nad sobą będzie podlegać ciągłym wahaniom, częstym upadkom, a wreszcie zakończy się zniechęceniem. Słabą wolę zatrzymuje pierwsza napotkana przeszkoda, czasami bardzo niewielka. Czasem wystarczy przezwyciężyć tę pierwszą przeszkodę, aby odkryć w sobie pokłady energii, która rośnie w miarę przełamywania trudności. Kiedy mocno chcemy, budzą się w nas takie siły, których nawet nie przeczuwaliśmy.
Kiedy mamy już za sobą pierwszy krok, a więc mocne postanowienie, (dotyczące takiej lub innej wady, albo kształtowania jakiejś ważnej dla nas cnoty), nie wolno go analizować i poddawać pod wątpliwości. Dwie siły bowiem walczą wtedy w człowieku: głos sumienia i obowiązku przeciwko naszym egoistycznym pobudkom, popędom i uczuciom. Zwycięży ta na której skoncentrujemy naszą uwagę, bo wtedy ta druga znika z pola widzenia. Jeżeli jednak nasłuchujemy podszeptów wewnętrznego „ja”, narażamy się na wstępie na porażkę. Duch ludzki, potrafi wymyślać bardzo pociągające i miłe argumenty, którym ciężko się oprzeć. Pierwsza więc zasada brzmi: nie nasłuchiwać własnych myśli, nie dialogować z nimi, ale skupić się na postanowieniu i jego wypełnianiu. Najwięcej kosztuje ten pierwszy wysiłek, potem z każdym kolejnym jest łatwiej, aż wreszcie wytwarza się przyzwyczajenie i to co dawniej było trudne i przykre, teraz staje się źródłem zadowolenia.
Kiedy praca nad charakterem będzie owocna?
Aby praca nad charakterem była owocna nasze postanowienia powinny spełniać określone warunki:
- mają być rozumne i roztropne, ambitne, ale możliwe do wykonania
- powinny być skierowane na ważne potrzeby duszy, na usuwanie tego co przeszkadza we wzrastaniu
- mają być konkretne, dokładnie określone w czasie
- od łatwiejszych przechodzimy do trudniejszych
- powinny być często odnawiane
- dostosowane do naszych indywidualnych potrzeb (np. do temperamentu)
- należy je kontrolować – każdego wieczoru przebiegać w myślach cały dzień i porównywać rzeczywistość z ideałem, poszukać przyczyny upadków i odnowić postanowienie na następny dzień.
Kontrolowanie naszych postanowień pełni bardzo ważną funkcję motywacyjną, pokazuje nam postępy i niedociągnięcia, pozwala dotrzeć do przyczyn ewentualnego braku postępu. Warto prowadzić notatki i wszystko zapisywać. W przypadku większych zaniedbań i odstępstw od postanowień, można sobie narzucić jakiś rodzaj kary. Wszystkie te środki będą pomocne w umacnianiu woli i poddawaniu jej pod władzę rozumu. Silna wola jest podstawą silnego charakteru, bez niej trudno jest podejmować właściwe decyzje, wyznaczać cele i je realizować. Człowiek o słabej woli nie ma w sobie dość siły aby przeciwstawić się własnym słabościom i lękom. Dlatego warto zawalczyć o swoją wolę, uczynić ją silną i poddaną rozumowi.
